Faiz swapı veya faiz oranı takası, iki taraf arasında belirli bir süre boyunca bir faiz akışı ödemesini diğeriyle takas etme anlaşması veya sözleşmesidir. Takaslar türev sözleşmeler ve tezgâh üstü işlemler olarak bilinir.
En yaygın işlem gören ve en likit (akışkan) faiz oranı swapları, faiz oranı yüksek kredi kalitesi olan, değişken faizli ödemeler için sabit oranlı ödemeleri takas eden vanilya swapları olarak bilinir. Bankalar kısa vadeli finansman için birbirlerinden bir miktar ücret almaktadırlar. Değişken faiz oranlı takas türleri olsa da, bir değişken faiz oranını takas edenler gibi, vanilya takasları piyasanın çok büyük bir bölümünü oluşturur.
Güçlü durumdaki ve kredi notuna sahip olan yatırım ve ticari bankalar, müşterilerine sabit ve değişken oranlı nakit akışları sağlayan, takas piyasası üreticileridir. Klasik bir takas işlemindeki karşı taraflar, bir şirket, bir taraftaki banka veya yatırımcı (banka müşterisi) ve diğer taraftaki herhangi bir yatırım veya ticari bankadır. Banka takas işleminden sonra, takas işlemlerini genellikle satıcılar arası bir komisyoncu aracılığıyla dengeler ve orijinal takasın ayarlanması için ücret gerekir. Eğer bir takas işlemi büyükse, satıcılar arası broker bunu bir dizi şeklinde karşı tarafa satmayı ayarlayabilir ve takas riski bu şekilde dağılır. Bu durum, takas sağlayan bankaların rutin olarak risk veya faiz oranlarına maruz kalma riskini kendileriyle ilişkilendirdiğini göstermektedir.
Başlangıçta, faiz swapları, şirketlerin sabit faizli ödeme yapmalarını ve değişken faizli ödeme almalarını sağlayarak değişken faizli borç yükümlülüklerini yönetmelerine ve bunlarla baş etmesine yüksek oranda yardımcı olur. Bu şekilde, şirketler geçerli olan sabit oranın ödenmesini engelleyebilir ve değişken faizli borçlarını karşılayan ödemeleri tekrar alabilirler. (Bazı şirketler, ters ödemeli dalgalanmayı gerçekleştirip sabit olarak bu ödemeleri alırlar) Ancak, takaslar, piyasanın gelecekteki faiz oranları için beklentilerini yansıtması nedeniyle, diğer sabit gelirli pazar katılımcıları için çok cazip bir araç haline gelmiştir.
Takas oranı nedir?
Takas oranı, alıcının herhangi bir zaman içinde kısa vadeli değişken oranını ödemek zorunda olmadığının belirsizliği karşılığında talep ettiği sabit faiz oranıdır. Takaslar tipik olarak bu sabit oranda veya alternatif olarak, aynı vade için takas oranı ile eşdeğer yerel yönetim tahvili getirisi arasındaki fark olan takas yayılımında kote edilir.
Herhangi bir finansal varlıktaki reel getiri ( enflasyona göre) iki ülke arasında çok değişik farklılıklar gösterirse, yatırımcılar elbette daha yüksek getiri sağlayan ülkeye akın edecektir. Bu olağan olmayan hareketi durdurmak için faiz oranlarının değişmesi gerekir. Bu ilişkinin arkasındaki temel teoriye faiz oranı paritesi teorisi denir. (Faiz oranlarına bakıldığında, enflasyonun oranını yansıtan fark ile gerçek oranlar ve nominal oranlar arasında ayrım yapmak önemlidir. Bir ülkede beklenen enflasyon ne kadar yüksek olursa, belirli bir para birimine yatırım yaparken tazminat talep etme oranı da o kadar yüksek olur)
Swap Eğrisi Nedir?
Mevcut tüm vadelerdeki faiz swap oranlarının grafiği, swap eğrisi olarak bilinir. Değişim oranları, ileriye dönük beklentilerin bir görüntüsünün yanı sıra piyasanın likidite, arz ve talep dinamikleri ve bankaların kredi kalitesi gibi diğer faktörleri algılayışını içerdiğinden takas eğrisi, son derece önemli bir faiz oranı kriteridir. Takas eğrisinde takaslar, karşılık gelen vadeleri olan devlet verimlerinden daha yüksek veya daha düşük işlem yapabilir. Tarihsel olarak spread, vadelere göre pozitif olma eğiliminde olup, bankaların devletlere karşı yüksek kredi riskini yansıtmaktadır. Takas eğrisi hem LIBOR beklentilerini hem de banka kredisini yansıttığından, sabit gelirli piyasalardaki koşulların güçlü bir göstergesidir. Bazı durumlarda, takas eğrisi, Hazine eğrisini kurumsal tahvillerin, kredilerin ve ipoteklerin fiyatlandırılması ve ticareti için temel kriter olarak desteklemiştir.
Takas Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Takas sözleşmesi, takasın ömrü boyunca sabit faizli nakit akışlarının toplam değerinin, dalgalı faiz oranı nakitlerinin beklenen değerine tam olarak eşit olduğu anlamına gelir.
Zaman içinde, eğrinin gösterdiği faiz oranları değiştikçe ve kredi spreadleri dalgalanırken, yeşil bölge ile mavi bölge arasındaki denge değişecektir. Eğer faiz oranları beklenenden düşük kalırsa, sabit alıcı kâr edecektir (yeşil alan maviye göre genişleyecektir). Eğer oranlar beklenenden daha yüksek artarsa ve alıcı kaybeder (mavi yeşile göre genişler).
Faiz Swaplarına Yatırım Nasıl Yapılır?
Faiz oranı takasları, yatırımcıların, risk yöneticilerinin ve bankaların yanı sıra birçok yatırımcı için de önemli bir araç haline geldi. Bunlar:
- Portföy yönetimi: Faiz oranı takasları portföy yöneticilerinin faiz oranına maruz kalma oranlarını ayarlamalarını ve faiz oranlarındaki oynaklığın yarattığı riskleri dengelemelerini sağlar. Yöneticiler, değişim eğrisinin çeşitli bölümlerinde faiz oranına maruz kalma takaslarını kullanarak artırıp azaltırlar. Yöneticiler, eğrinin şeklindeki değişikliklere maruz kalmalarını artırabilir veya etkisiz hale getirebilir ve ayrıca kredi spreadleri hakkındaki görüşleri ifade edebilir. Takaslar ayrıca daha az likitli sabit gelirli araçların yerine geçebilir. Ayrıca, uzun vadeli faiz oranı takasları bir portföyün süresini artırabilir.
- Spekülasyon: Takaslar çok az sermaye gerektirdiğinden, sabit gelirli tüccarlara hazinedeki uzun ve kısa pozisyonların maliyetinden kaçınılarak faiz oranlarındaki hareketler hakkında spekülasyon yapma imkanı verir. Örneğin, hazine piyasasında 5 yıllık faiz oranlarının nakit kullanarak düşeceğini tahmin etmek için, bir yatırımcı 5 yıllık bir hazine notu almak için nakit veya borç sermayesi yatırmalıdır.
- Kurumsal finansman: Değişken faiz oranlı yükümlülükleri olan firmalar, daha önce belirtildiği gibi, sabit olarak ödedikleri ve dalgalanma aldıkları takaslara girebilirler. Şirketler ayrıca, değişken faiz oranlarına karşı korunma amaçlı olarak sabit dalgalanma için takaslar kurabilirler.
- Risk yönetimi: Bankalar ve diğer finansal kuruluşlar, kredileri, türev sözleşmeleri ve diğer yatırımları içeren çok sayıda işlemde yer almaktadır. Sabit ve değişken faiz oranlı risklerin büyük kısmı çoğunlukla birbirlerini iptal eder, ancak kalan faiz oranı riski faiz oranı takasları ile dengelenebilir.
- Tahvil ihracında faiz oranı kilitleri: Şirketler sabit faizli tahvil ihraç etmeye karar verdiğinde, çoğunlukla takas sözleşmelerine girerek mevcut faiz oranını kilitlerler. Bu durum, onlara, çoğunlukla dışarı çıkma ve tahvil için yatırımcı bulma zamanı verir. Tahvilleri tamamen sattıklarında, takas sözleşmelerinden çıkarlar. Tahvil satma kararından bu yana oranlar şayet yükselmişse, takas sözleşmeleri, artan finansman maliyetini dengelemek için daha değerli ve de kıymetli olacaktır.
Riskler Nelerdir?
Devlet dışı sabit gelirli yatırımların çoğunda olduğu gibi, faiz oranı swapları 2 ana riski oluşturabilir. Bu riskler; swap piyasasında karşı taraf riski olarak bilinen faiz oranı riski ve kredi riskidir.
Reel faiz hareketleri her zaman beklentilere uymadığından, takaslar bu durumda faiz oranı riskini de beraberinde getirir. Çok daha basitçe söylemek gerekirse, bir faiz oranı (sabit oranlı ödeme akımı alan karşı taraf) faiz oranları düşerse kâr eder ve faizler yükselirse zarar eder. Buna karşılık, ödeme yapan taraf (sabit ödeme yapan taraf), oranlar yükselirse kâr eder ve oranlar düşerse yine zarar eder.
Takaslar aynı zamanda karşı tarafın kredi riskine de bağlıdır. Bu risk, finansal krizden bu yana kısmen de olsa azalmıştır,
