Petrol ekonominin en temel dinamikleri arasında yer alan bir ürün olduğu için pétrol fiyatlarının da ekonomiyi doğrudan etkilediği bilinmektedir. Akaryakıt fiyatlarının oluşması söz konusu olduğunda karşımıza çok sayıda farklı parametrenin çıktığı bilinmektedir. Özellikle değişken maliyetlerin bulunması pétrol fiyatlarına etki eden en önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Ayrıca ülkelerin kendi dinamiklerine özgü nedenlerden dolayı da pétrol fiyatlarının değişken bir yapıya sahip olması mümkün olmaktadır. Bu kapsamda pek çok farklı neden pétrol fiyatları üzerinde etkili olmaktadır.
Petrol Fiyatlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Gerek dünyada gerekse ülkemizde petrol fiyatlarına etki eden unsurları aşağıdaki gibi sıralamak mümkün olmaktadır:
- Ürün fiyatı
- Toptancı marjı
- Gelir payı
- Toplam vergi
- Entegre Marj (Dağıtıcı ve Bayi Marjı Toplamı
Petrolün ürün fiyatının belirlenmesinde Dolar/ton bazlı olarak seyredildiği bilinmektedir. Bu kapsamda pétrol fiyatlarının belirlenmesinde ABD Dolarının etkili olduğu bilinmektedir. Toptancı marjı esasında toptancılar ve rafinerinin pétrol fiyatı üzerine koyduğu kar payı anlamına gelmektedir.
Gelir payı EPDK payı olarak da isimlendirilmektedir. Gelir payının ulusal ürün stoğunun tamamlayıcısı bir unsur olduğunu bilinmektedir. KDV ile ÖTV kaynaklı olarak Maliye Bakanlığınca belirlenmiş olan vergiler; toplam vergi unsuru olarak karşımıza çıkar. Entegre marj ise; petrolün tüketiciye sunulması sürecindeki tüm tarafların maliyet ve karlarını içine almaktadır.
Fiyatlara Etki Eden Değişken Maliyetler Nelerdir?
Küresel manada petrolün fiyatlandırılmasına etki eden en temel ticari endeksler; NYMEX ile Brent’tir. Kuzey Denizi bölgesinde yapılmakta olan Brent; nakliyesi kolay olan bir özelliğe sahip olduğu için Avrupa, Asya ve Afrika’da kullanımı yaygındır. Bundan dolayı bu 3 kıtada temel referans Brent olarak karşımıza çıkmaktadır. NYMEX ise Kuzey Amerika’da nakliyesi zahmetli bir bölgede olduğu için daha maliyetlidir.
Petrol fiyatları üzerinde etkili olan değişken maliyetler arasında uluslar arası piyasadaki enerji talebinin durumu, petrol sağlayıcı ülkelerin üretim kapasiteleri ve petrol sahalarının bulunduğu bölgelerdeki sosyal, siyasal değişkenler yer almaktadır. Yine bölgesel çatışma olasılıkları ve uluslar arası ortamdaki diplomatik pozisyonlar da petrol fiyatlarına etki eden değişkenler arasında yer almaktadır.
